خانه حریری ، موزه مطبوعات تبریز

خانه حریری در تبریز از عمارت های زیبایی است که در اوایل دوره قاجار ساخته شده است. تعداد زیاد نقاشی‌ های دیواری، تنوع طرح، نقش و رنگ و موضوعات جالب توجه عصر قاجار و وجود سبک نگارگری دوره قاجار تبریز، خانه حریری را در میان خانه‌ های تاریخی آذربایجان‌شرقی و حتی کشور دارای جایگاه ویژه کرده است. این اثر در تاریخ ۲۷ دی ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۲۴۲ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. نخستین موزه مطبوعات ملی کشور در خانه حریری تبریز در دست احداث است. شهر تبریز به دلیل پیشینه کهن خود دارای بناهای تاریخی و اماکن قدیمی بسیاری است که هر کدام در نوع خود کم نظیر و دیدنی هستند.

برای آشنایی بیشتر با شهر تبریز پیشنهاد می کنیم مطلب سیری در تبریز را نیز مطالعه بفرمایید.

تاریخچه بنا

شاید این سئوال مطرح باشد که چرا عمر بناهای موجود تبریز به غیر از چند بنای محدود، کمتر از ۲۰۰ سال است. پاسخ این پرسش را باید در نظام طبیعت جستجو کرد چرا که این شهر در طول هزار سال گذشته بیش از یازده زلزله مخرب و ویرانگر به خود دیده که به قول ناصرخسرو «دیواری به ارتفاع یک وجب هم در این شهر باقی نماند.» هم از این روست که بناهای افسونگری چون کاخ غازان خان، مجموعه ربع رشیدی، میدان حسن پادشاه و … هم اکنون زیر خروارها خاک مدفون شده اند.

قدمت اکثر خانه‌ های تاریخی تبریز به دوران پس از قاجار می‌ رسد. تبریز دومین شهر پررونق کشور از لحاظ خانه‌ های تاریخی است. تمام بناهای تاریخی و دیدنی موجود در شهر تبریز در آخرین شب سال ۱۱۹۳ هجری و در آغاز دورهٔ قاجاریه، براثر وقوع زمین‌لرزه‌ ای هولناک تخریب شدند و شهر تبریز به‌ ویرانه‌ ای از خرابه‌ ها تبدیل گشت. البته برخی از بناهای محکم و استوار، همچون ارک علیشاه، بازار تبریز، مسجد استاد شاگرد، مسجد جامع و مسجد کبود باوجود آسیب‌ های فراوانی که دیدند، باقی ماندند.

پس از وقوع زمین‌ لرزهٔ سال ۱۱۹۳ هجری و در آغازین سال‌ های دورهٔ قاجار، ساخت‌ و ساز در شهر تبریز رونق گرفت و مردم برروی خرابه‌ های تبریز ویران‌ شده، شهری نو با خانه‌ هایی زیبا و جالب بنا کردند. امروزه نیز این خانه‌ های قدیمی که قدمتشان به‌دورهٔ قاجار می‌ رسد، در نقاط مرکزی شهر تبریز به‌ چشم می‌خورند و به موزه شده اند. برای نمونه، خانهٔ مشروطه به‌ موزهٔ مشروطه، خانهٔ شربت‌ اوغلی به‌ فرهنگسرای تبریز و خانهٔ قدکی به‌دانشکدهٔ معماری تبدیل شده‌ است.
درحال حاضر نیز، بسیاری از این خانه‌ ها درحال احیا و ترمیم هستند و پس از ترمیم به‌ موزه یا سایر مراکز فرهنگی تبدیل خواهند شد. امروزه در سطح شهر تبریز، بیش از ۶۰۰ باب خانه تاریخی شناسایی شده‌ است و تخمین زده‌ می‌شود که این تعداد در سال‌ های آینده با کاوش‌ هایی که درحال انجام است، به بیش از ۸۰۰ باب نیز برسد.

معماری خانه حریری

این خانه شامل دو بخش است: بخش بیرونی و اندرونی. ساختمان بیرونی شامل دو طبقه می باشد. تاریخچه این بنا به اوایل دوران قاجار برمی گردد كه دو حیاط بیرونی و اندرونی و دو بلوك خانه دارد كه هر دو رو به قبله می باشد. طنبی ساختمان بیرونی جلوه گاه هنر اصیل ایرانی و دارای نقاشی های بسیار زیبا و اصیل است. الهام گرفته از موضوعات اساطیری قدیم از جمله داستان یوسف و زلیخا از قرآن مجید و دیگر تواریخ و داستان هاست. سقفی سراپا نمونه قدرتمند و شگفت انگیزی از مینیاتور ایرانی است.
بخش اندرونی ضمن ارتباط به ساختمان بیرونی از طریق كوچه مدرسه پرورش نیز به خیابان تربیت راه دارد. ساختمان آن دو طبقه و نمای ساختمان آجری است. ساختمان بیرونی نسبتا سالم و تزئینات آن نیاز به تثبیت دارد. متاسفانه در گذشته به علت متروكه گذاشتن و عدم مراقبت، بخش های مهمی از مجموعه از بین رفته و امكان شناخت و پژوهش های دیگر وجود ندارد.

تعداد زیاد نقاشی‌ های دیواری، تنوع طرح، نقش و رنگ و موضوعات جالب توجه عصر قاجار و وجود سبک نگارگری دوره قاجار تبریز خانه حریری را در میان خانه‌ های تاریخی آذربایجان‌شرقی و حتی کشور دارای جایگاه ویژه کرده است.

نحوه دسترسی به خانه حریری

آدرس: تبریز، خیابان تربیت، کوچه‌ی نورهاشمی، پلاک ۱۳۲