آسیاب آبی‌ کاه ‌کوه

آسیاب آبی‌ کاه ‌کوه واقع در شهرستان سرایان از جاذبه های گردشگری استان خراسان جنوبی است. این بنا در سال ۸۸ و با شماره ۲۸۷۲۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. فعال بودن آسیاب، موقعیت مناسب، قرارگیری در مسیرآب زابر و چشم انداز مناسب منطقه، این محل را به مکانی برای دوستداران طبیعت و بناهای تاریخی تبدیل کرده است.

معماری آسیاب آبی‌ کاه ‌کوه

عناصر معماری آسیاب آبی‌ کاه ‌کوه شامل تنوره، راهرو، سنگ آسیاب، اطاقک آسیاب، انبار گندم، انبار آرد، محل استراحت آسیابان و اصطبل است. معماری آسیاب های منطقه به دلیل موقعیت قرارگیری، مصالح مورد استفاده و نوع کاربری معمولاً از اصول شناخته شده و کلاسیک معماری به خصوص در طراحی طاقها و قوس ها و پوشش ها تبعیت نمی کرده و پلان آن نیز بر اساس شرایط محیطی و شکل زمین طراحی شده است. در این آسیاب، آب زابر به داخل تنوره هدایت شده و پس از کمک به چرخه آرد کردن گندم از پایین آسیاب وارد مسیر اصلی خود شده و در اختیار کشاورزان قرار می گیرد.

تنوره

تنوره به شکل استوانه که قطر پایین آن کمتر است ساخته شده است. ضخامت دیواره تنوره در بالا نسبت به پایین تنوره کمتر بوده است. به این دلیل که با توجه به این که فشار آب در پایین ترین قسمت تنوره بیشتر است. دیواره تنوره ضخیم تر انتخاب و از قطر تنوره کاسته شده است. از پایین ترین بخش تنوره روزنه ای با قطر حدود ده سانتیمتر به قسمتی که چرخ آسیاب راه دارد برخورد کرده است. با فشار حاصل از حجم زیاد آب چرخ را که از جنس چوب است به چرخش در می آورد. این چرخش به سنگرویی آسیاب منتقل شده و گندم که از طریق سوراخ وسط دو سنگ به قسمت میانی سنگ ها منتقل شده، آرد می شود.
مرمت و احیاء آسیاب آبی کاه کوه که در ابتدای ارتفاعات شمال سرایان قرار گرفته است. با کمک مالک صورت گرفته و در حال حاضر فعال است.

نحوه دسترسی به آسیاب آبی کاه کوه

این بنا در شش کیلومتری ارتفاعات شمال شهر سرایان و در مسیر آب زابر واقع شده است.