آرامگاه سید حسن غزنوی

آرامگاه سید حسن غزنوی مزار یکی از شاعران و غزل سرایان نامدار در قرن ششم هجری می باشد . این آرامگاه در روستای آزادوار که از توابع بخش هلالی جغتای می باشد واقع شده است. این بنا به شماره ثبت ۲۰۶۵ در آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

معماری آرامگاه سید حسن غزنوی

بنای اصلی آرامگاه این شاعر که در بین برخی اهالی شهرستان به امامزاده سید حسن نیز معروف است. در اواخر دوره ایلخانی ساخته شده و اسناد تاریخی گویای افزوده شدن بخش هایی در دوره صفویه به این بنا می باشد. سازه اصلی آرامگاه سید حسن غزنوی که در ۲ کیلومتری روستای آزادوار واقع شده است. هشت ضلعی است که بر سه ضلع شمالی، شرقی و غربی آن سه ایوان تعبیه شده است. ایوان ضلع جنوبی در میان دو رواق یا ایوان عمیق دو طبقه ساخته شده است. از انتهای هر ایوان یک ورودی به درون باز می ‌شود.

اضلاع شمال‌ شرقی، شمال ‌غربی، جنوب‌ شرقی و جنوب ‌غربی هریک مشتمل بر سه ایوانچه دو طبقه است؛ در حالی که ابعاد و اندازه‌ های آن یکسان نیست و این عدم تجانس موجب شده که نقشه کلی بنا یک هشت ضلعی نامنظم باشد. به نظر می‌ رسد بنا در دو مرحله ساخته شده است. در مرحله نخست یعنی در اوایل دوران ایلخانی هسته مرکزی با فضای داخلی مربع و چهارطاقی و نمای بیرونی هشت ضلعی با گنبدی به ارتفاع سه متر از بام که بر ساقه منشور کوتاه هشت ضلعی استقرار داشته، ساخته شده است. در مرحله دوم مقارن دوران صفویه بر گرد آن ایوان‌ ها و غرفه ‌هایی بنا شده است؛ در حالی‌ که ابعاد آ‌نها با یکدیگر متفاوت است.

مصالح بکار رفته و تزیینات بنا

بنا از آجر با ملات گل و گچ بر فراز تپه واره‌ ای به گونه ‌ای ساخته شده که بر دشت‌ جوین مشرف و جلوه ‌ای چشم ‌نواز داشته باشد. بر بالای سردر ورودی ضلع جنوبی کتیبه گچی مربع شکلی نصب شده که مضمون آن این است. «یا قاضی‌ الحاجات یا کافی ‌المهمات». نمای داخلی بنا ساده و دیوارها با طاق‌ نماهای کم‌ عمق از یکنواختی در آمده‌ اما بر فراز گوشه‌ ها ترمبه‌ هایی احداث شده که مقرنس ‌ها آنرا زینت داده‌ است.

بر فراز دیوار در نمای داخلی کتیبه‌ ای گچی به شیوه ثلث به عرض ۳۵ سانتیمتر بنا را دور زده که آغاز آن «بسم الله الرحمن الرحیم». ادامه آن «انا فتحنا لک آنجا مبینا» و چند آیه دیگر است. بر بالای کتیبه یک باند تزئینی با گل ‌های چند پر به عرض پنج سانتیمتر بنا را آراسته است. در میانه بقعه صندوق چوبی به طول ۲۵۰ و عرض ۱۸۰ سانتیمتر اخیرا ساخته شده است.

شرح حال

سید حسن غزنوی مشهور به اشرف و با تخلص حسن، شاعر و واعظ سده ششم هجری است. اشرف الدین بخش عمده عمر خویش را به خدمتگزاری پادشاه غزنوی، بهرام ‌شاه و نیز مدتی را هم به خدمت سلطان سنجر سلجوقی گذراند. وی در بیشتر قالب ‌های شعری طبع‌آزمایی کرده و از معاصرین سنایی بود. دیوان او ۸۳ غزل دارد و نزدیک به چهارهزار بیت است. غزنوی در سال ۵۶۵ ه‍.ق به علت ابتلای ناگهانی به بیماری در روستای آزادوار درگذشت.

آرام دل مرا بخوانید بر مردم چشم من نشانید                 آوازه عشق من شنیدید اندازه حسن او بدانید
از دور در او نگاه کردن انصاف دهید کی توانید                  از دیده و جان و از دل و تن این خدمت من بدو رسانید
ای خوبان او چو آفتابست در جمله شما باو چه مانید        عشق انده و حسرتست و خواری عاشق مشوید اگر توانید