بیوگرافی ابوالحسن اقبال آذر خواننده و همسرش + فرزندان

زندگینامه ابوالحسن اقبال آذر و همسرش(Eqbal Azar)

• نام اصلی : ابوالحسن اقبال آذر اقبال السلطان (قاجار) اقبال آذربر (پهلوی)
• نام مستعار : ابوالحسن خان قزوینی
• متولد : 1242 خورشیدی قزوین
• مرگ : دوشنبه 3 اسفند 1349 تبریز
• سبک : موسیقی ایرانی
• والدین : ملا موسی
• همسرها : صفیه و خورشید بانو
• فرزندان : غلامحسین ، نواب ، اکرم ، عفت و نصرت

بیوگرافی کامل ابوالحسن اقبال آذر(اقبال السلطان)

ابوالحسن قزوینی متولد 12 آبان 1242 در الوند قزوین ، فرزند ملا موسی معروف به «اقبال السلطان» و «اقبال آذر» خواننده موسیقی ایرانی و صاحب یکی از قوی ترین صداها در آواز ایرانی بود.

ابوالحسن اقبال آذر – Eqbal Azar

در مورد تولد ابوالحسن اقبال آذر (اقبال السلطان) روایتهای مختلفی وجود دارد که ظاهرا دقیق ترین آن سال 1245 شمسی است. وی در روستای الوند واقع در 6کیلومتری قزوین به دنیا آمد.پدرش ملا موسی از مدرسان مدرسه حاج ملا صالح قزوینی بود. اقبال در 7 سالگی پدرش را از دست داد و همراه خانواده اش راهی قزوین شد.

اصالت

او در سال 1242 خورشیدی در بخش الوند در هفت کیلومتری جنوب قزوین متولد گردید. آموزش ردیف های موسیقی را نزد استاد حاج ملا عبدالکریم جناب قزوینی آموخت. خوانندگی را در آیین تعزیه خوانی آغاز نمود. به همراه گروه تعزیه قزوین برای اجرا بارها در تکیه دولت تهران و نیز در تبریز تعزیه خوانی نمود. خوانندگی وی ، نمونه ای از شیوه آوازی مکتب قزوین است. وی در سال 1277 هجری خورشیدی برای کار در شهرداری ، از قزوین به تبریز رفت. وی در دستگاه محمدعلی میرزا ولیعهد مظفرالدین شاه و بعد نزد احمدشاه رفت و آمد داشت.

شهریار شاعر معاصر در وصف اقبال آذر غزلی با این مطلع سروده است :

گرفت رونق از «اقبال» کار موسیقی

شکفت از گل رویش بهار موسیقی

در زمان سکونت در تهران و هنگامی که به عنوان مأمور در رادیو و بخش موسیقی مشغول به کار شد ، به دلیل تنگ چشمی ها و حسادت دیگران ، استقبال چندانی از وی و ضبط کارهایش نشد و پس از یک سال دوباره به تبریز برگشت.

وضعیت ازدواج و همسر اقبال آذر

اقبال آذر چهار بار ازدواج کرد و از همسر اول و دومش (صفیه و خورشید بانو) صاحب پنج فرزند به نام های غلامحسین ، نواب ، اکرم ، عفت و نصرت شد.

شاگردان

شاگردان اصلی اقبال 5 نفر بودند : رضاقلی میرزا ظلی ، سرتیپ سیف ، شیخ عبدالحسین ترک ، ملوک ضرابی و میرزا ابراهیم بوذری و رامبد صدیف. کسان دیگری بوده اند همچون علی بخشایش خیابانی و… که از او دانش کسب کرده یا شیوه آوازی او را دنبال می کردند ولی در اسناد ثبت نشده است.

کنسرت ها اقبال آذر

اقبال آذر در سال 1293 خورشیدی به همراه درویش خان ، حسین طاهرزاده و عبدالله دوامی برای پر کردن صفحه به تفلیس سفر کرد که مورد استقبال مردم قرار گرفت به طوری که در مصاحبه ای که در اطلاعات هفتگی (شماره 1249) مهر ماه 1344 از وی شد اشاره کرده است که 9 بار او را به صحنه برگرداندند. تمامی پولی که از این کنسرت عاید وی شده بود صرف امور خیریه گردید.

اقبال به دعوت کمپانی Monarch Record صفحاتی را ضبط کرد که هم اکنون تعدادی از آنها موجود است و بسیاری از آنها نیز به دلیل آشوب ها در جنگ جهانی اول از میان رفت. تعدادی از صفحات نیز که هم اکنون در آرشیو صدا و سیما موجود است به دلیل بی اعتنایی مسوولان شکسته و در حال خاک خوردن و از بین رفتن است. اقبال بعدها کنسرت هایی در تهران و آذربایجان اجرا کرد. تمامی درآمد حاصله از کنسرتهایش صرف امور خیریه می شده است.

در دوره تسلط فرقه دموکرات آذربایجان از او خواستند تا کنسرتی در تبریز اجرا کند.

او در طول کنسرت تمام آوازها را به فارسی خواند و در آخر شعری از عارف قزوینی خواند که با این ابیات به پایان رسید :

لباس مرگ بر اندام عالمی زیباست

چه شد که کوته و زشت این قبا به قامت ماست

چرا که مجلس شورا نمی کند معلوم

که خانه خانه غیر است یا که خانه ماست

ز حد گذشت تعدی کسی نمی پرسد

حدود خانه بی خانمان ما به کجاست

خراب ، مملکت از دست دزد خانگی است

ز دست غیر چه نالیم ، هر چه هست از ماست

عکس های ابوالحسن اقبال آذر خواننده

شوق و اشتیاق به فراگیری او را به محضر حاجی ملا کریم جناب قزوینی-از خوانندگان دربار ناصرالدین شاه-کشانید و ظرف مدت کوتاهی به ردیف های موسیقی ایرانی تسلط یافت.اقبال در جوانی راهی تبریز شد و آواز و قدرت بی نظیرش در مدت کوتاهی باعث شهرت و ورودش به دربار محمدعلی میرزا(ولیعهد) شد. رضاقلی میرزاظلی و ابراهیم بوذری که از مفاخر موسیقی ما محسوب میشوند از شاگردان او میباشند. و…… ابوالحسن اقبال آذر بعد از گذشت یک قرن ، با کوله باری از عشق یه میهن وخدمت به موسیقی ایرانی در تاریخ سوم اسفند 1349 چشم از جهان فرو بست و در آرامگاه شابا در تبریز به خاک سپرده شد.”

آموزش از کودکی

وی در یادداشت هایش می نویسد : از کودکی به خواندن علاقه مند بودم و از پرندگان تقلید می کردم ، در زیر درختان آواز سر می دادم و پرندگان از شنیدن صدایم به وجد در می آمدند.

در‪ 15 ‬سالگی صدایم تغییر یافت و به دلیل افت کیفیت تقریبا دوسال غیرقابل استفاده ماند ، من که عاشق خواندن بودم دراین مدت ضمن توسل به خداوند ، با ممارست فراوان و استفاده از گیاه های دارویی به تدریج صدایم قابل استفاده شد.

میرزا حسن ثقفی به منظور شناخت ابوالحسن با دستگاه های موسیقی ایرانی وی را نزد استاد”حاج ملا جناب” برد ، استادنیز باپی بردن به قابلیت ابوالحسن به تعلیم صدای او پرداخت.

وی که محیط قزوین را برای جولان دادن خود تنگ می دید به فکر محیط مناسب تری برای عرضه هنر بی نظیرش افتاد و در اردیبهشت سال ‪ ، 1277‬چند روز قبل از فرا رسیدن ماه محرم همراه با دسته شبیه خوانان میرزا حسین ثقفی به تبریز رفت.

این هیات همه ساله دراین ایام از سوی دربار ولایت عهدی تبریز دعوت می شدند که در تکایای دولتی وملی آذربایجان به شبیه خوانی بپردازند.

این گروه بعد از رسیدن به تبریز ، وارد عمارت عالی قاپوی این شهر شدند ، سپس مراسم تعزیه خوانی با تشریفات فراوانی به رهبری میرزا حسن ثقفی و فرزندش به مدت ‪ 10‬روز در تکیه دولتی آذربایجان با حضور محمد علی میرزا ولیعهد ، برپا گردید.

ابوالحسن در این مراسم چنان خوش درخشید که تحسین همگان بویژه ولیعهد را برانگیخت و قرار شد به عنوان پیشخدمت مخصوص ، در دربار ولایت عهدی بماند.

در این ایام براثر بی عدالتی های اجتماعی ، و خشونت طاقت فرسای حکومت قاجاری ، پیمانه صبرمردم لبریز و جنبش مشروطه خواهی در ایران برپا شد و سرانجام براثر پافشاری آزادی خواهان ، مظفرالدین شاه قاجار به ناچار تقاضای مشروع مشروطه طلبان را پذیرفت ودر ‪ 13‬مرداد ‪ 1285‬فرمان مشروطیت صادر شد.

هنگامی که مظفرالدین شاه به بستر بیماری افتاد و محمد علی میرزا را به تهران فراخواندن وی ابوالحسن را با خود به تهران آورد و در میان مردم پایتخت به عنوان پیشخدمت و آوازه خوان شناخته شد.

وی پس از چندی به تبریز مراجعت کرد و ضمن پیوستن به آزادی خواهان ، درکنار میرزا علی ثقته الاسلام و یارانش خدمات ارزنده ای برای مشروطیت انجام داد.

ابوالحسن اقبال آذر و محمدحسین شهریار

اقبال آذر در سال ‪ 1292‬به اتفاق درویش خان ، باقرخان رامشگر ، سید حسین طاهر زاده ، و عبدالله خان دوامی ، برای پر کردن صفحه گرامافون راهی تفلیس شدند.

اقبال آذر پس از ورود به تفلیس به دیدن “سید شوینسکی” خواننده مشهور آن کشور رفت ، سید نیز با تهیه لباس فراک برای اعضای گروه آنان را به صحنه راهنمایی کرد ، در این کنسرت قطعاتی را در “بیات شیراز” و “راست” اجرا کرد و تمام بینندگان را به حیرت فرو برد.

“وانوسارا جاشویلی” بنیان گذار اپرای گرجستان نیز ضمن شرکت در کنسرت اقبال آذر ، او را یکی از خوانندگان متبحر شرق دانست.

کنسرت “علی اکبرشهنازی” ، “حسین سنجری” ، “حسین استوار”با صدای اقبال السلطان درسال ‪1310‬در تبریز از جمله برنامه هایی بود که با استقبال مردم روبه رو و در افزایش محبوبیت وشهرت این خواننده اثرگذاشت.

کار در شهرداری

اقبال آذر در ‪ 1321‬ به ریاست کارگزینی شهرداری تبریز و پس از دو ماه به کفالت شهرداری این شهر منصوب شد.

در سال ‪ 1324‬اقبال آذر از ریاست شهرداری تبریز برکنار وبه ریاست شعبه موسیقی اداره هنرهای ظریفه برگزیده شد. چهره استثنایی و تکرار نشدنی او موجب شد تا از سوی صاحب نظران بی غرض به عنوان سلطان موسیقی ایران لقب گیرد.

به عقیده صاحب نظران اقبال سرآمد خوانندگان قرن مااست وشناخت او و آثارش می تواند ما را با شکوه و عظمت موسیقی کهن ایران آشنا کند.

استاداقبال آذر علاوه بر صدای بی نظیر ، روایتی سنجیده و صحیح از ردیف آوازی را برای ما به یادگار گذاشت که تدوین ردیف او می تواند به عنوان یک مرجع ارزشمند به رشد و کمال آواز ایرانی کمک کند و براعتبار آن بیافزاید.

امتیاز ردیف آوازی اقبال آذر برسایر ردیف ها ، در دانش بالای او از موسیقی ، احاطه کامل به ردیف آوازی در طول ‪ 80‬سال زندگی هنری ، قدرت اجرای بالا و وجود ویژگی بارز آواز ایرانی است.

از آثار استاد اقبال آذر می توان به :

• ابوعطا
• حجاز
• بیات ترک
• بیات کرد
• مثنوی ترک
• شهناز شور
• تصنیف افشاری
• همایون
• شوشتری
• بیات اصفهان
• دلکش ماهور
• راک ماهور
• عراق ماهور
• تصنیف ماهور
• نوا
• چهارگاه
• سه گاه اشاره کرد

درگذشت

در روز دوشنبه سوم اسفند 1349 در صد و هفت سالگی به علت نارسایی کبد ، در خانه خود در محله اهراب تبریز درگذشت. آرامگاه اقبال در گورستان وادی رحمت تبریز است.