سپر حفاظتی یوزپلنگ ایرانی از تصادفات جاده‌ای پیشنهاد شد

امین ولیان در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن اشاره به جدید جمعیت دیده‌بان طبیعت شاهرود با موضوع سپر حفاظتی یوزپلنگ ایرانی از تصادفات جاده‌ای بیان کرد: برای جلوگیری از تکرار تصادفات جاده‌ای یوزپلنگ ایرانی نمی‌توان به نصب دوربین‌های کنترل سرعت و روشنایی در چندین کیلومتر از مسیر دلخوش بود، حتی دیگر یک فنس کشی ساده و آن هم چندین کیلومتری نمی‌تواند از تکرار شوم تلفات یوز در جاده مرگ جلوگیری کند.

وی افزود: زمانی که جمعیت دیده‌بان طبیعت شاهرود در اردیبهشت ۹۵ طرح فنس کشی دو سوی جاده به همراه احداث روگذرهای طبیعت گرا بین دو زیستگاه شمالی و جنوبی جاده یعنی پناهگاه حیات وحش میاندشت و منطقه تحت حفاظت توران را ارائه داد هر دو زیستگاه از شرایط بهتری برخوردار و کریدور حرکتی یوزها برای مهاجرت ذاتی شأن بین این دو منطقه مشخص بود اما اینک پناهگاه حیات وحش میاندشت عاری از جمعیت یوزها گشته و یا ممکن است تنها تعدادی یوزه‌ای نر که کمتر از جنس ماده‌ی آنها دست به مهاجرت می‌زنند در آن باقی مانده باشند.

نیازمند طرح جدیدی هستیم

عضو هیئت مدیره جمعیت دیده‌بان طبیعت شاهرود بیان کرد: از سوی دیگر هشدار دیده‌بان طبیعت در خصوص اجرای ناقص طرح یعنی فنس کشی بدون احداث روگذر و یا اکتفا بروی آبراهه‌ها به عنوان زیرگذر (که یوزپلنگ عمدتاً از آنها عبور نمی‌کند) و در نتیجه‌ی آن تغییر کریدور حرکتی یوزها، نادیده انگاشته شد و بدین ترتیب اخیراً شاهد از دست دادن یوزپلنگ مادری با سه توله در شکم خارج از محدوده هشدار تصادفات جاده‌ای قبلی بودیم.

ولیان با بیان اینکه داشتن هر دو زیستگاه شمالی و جنوبی برای یوزپلنگ‌ها را باید به عنوان یک طرح آرمان گرایانه از سر خارج کرد و این اکوسیستم یکپارچه را جدا از هم در نظر گرفت و بر این اساس به فکر نجات یوزپلنگ‌های کشورمان از انقراض باشیم، تاکید داشت: آنچه محرز گشته آنست که توران تنها زیستگاه زادآوری یوزها در ایران است و لذا هر طرحی می باید در راستای حفاظت بیشتر از این منطقه تعریف شود از سوی دیگر در سال‌های اخیر مشاهده بیشتر یوزها در اطراف جاده شاهرود – سبزوار و حتی خارج از محدوده حفاظتی شمال توران و خارج از زمان مهاجرت آنها (یعنی بهار و پاییز) بیانگر این واقعیت است که احتمالاً تعدادی از یوزه‌ای توران متمایل به ضلع شمالی آن شده که چندان عزم سفر به میاندشت هم نمی‌کنند.

وی افزود: جمعیت دیده‌بان طبیعت شاهرود طرحی مبنی بر هدایت و انتقال یوزها از کناره‌های مخاطره‌آمیز جاده شاهرود – سبزوار به منطقه اصلی توران به کمک دو ردیف ریل گذاری فنس به همراه دالان و درهای بازشوی یکسویه به سمت زیستگاه اصلی توران را ارائه می‌دهد، به این امید که اگر عزمی برای جلوگیری از انقراض یوزها وجود دارد با اجرای این طرح و البته تقویت زیستگاه توران یعنی خروج دام و معادن و جاده‌های غیرضروری از آن، این رخداد ارزشمند یعنی بقای یوزپلنگ ایرانی به وقوع بپیوندد.

فنش کشی و ساخت دالان‌ها

این کنشگر مسائل محیط زیست در توضیح طرح بیان کرد: دو ردیف فنس که ۱۲ کیلومتر از هم فاصله داشته و هر دو در ضلع جنوبی جاده شاهرود – سبزوار جانمایی گردیده‌اند، به طول ۶۵ کیلومتر کمی بعد از زیدر (انحرافی جاده میامی به بی ارجمند) تا کمی قبل از صدرآباد (مرز استان سمنان و خراسان رضوی) به طور کامل شمال توران و نیز محدوده‌های جدید حضور و تردد یوزها را پوشش خواهد داد، کارکرد دوتایی بودن ریل گذاری فنس‌ها دور کردن یوزها از جاده و هدایت آنها به سمت منطقه امن و تخلیه محدوده بین آنها از حضور یوزها است، همچنین کارکرد دالان و درهای سنسور دار تعبیه شده که در قیف‌هایی رو به جنوب و به شکل دوتایی در هر قیف قرارگرفته‌اند انتقال یکطرفه یوزها از شمال و اطراف جاده به منطقه امن است.

ولیان با بیان اینکه به عبارت دیگر هر سازه دالان و درهایش که با فواصل چند ده کیلومتر از یکدیگر قرار می‌گیرند بدین شکل عمل می‌کنند که جانور را برای ورود به زیستگاه اصلی در یک دالان کوتاهی هدایت سپس سنسور درب شمالی عمل کرده و بسته می‌شود، بیان کرد: در همین حال سنسور جنوبی فعال شده و درب جنوبی باز می‌گردد و جانور در یک مسیر یکطرفه به منطقه امن هدایت می‌گردد.

وی افزود: دالان و درهای تعبیه شده در آن مانند تله‌ای موقت جهت هدایت جانور به زیستگاه امن عمل می‌کنند. ریل دوم فنس (جنوبی) به طول ۵۵ کیلومتر است که در دو قسمت انتهایی شرق و غرب به طول نزدیک به ۱۵ کیلومتر به شکل زاویه دار ادامه خواهد یافت تا یوزهایی که احتمالاً از زیستگاه اصلی به حاشیه‌ها رانده شده‌اند را همچنان از جاده دور و به کمک دالان و درهای بازشوی یکسویه به محدوده بین دو فنس و از آنجا به درون زیستگاه اصلی هدایت کند.

جانمایی و امکان تردد

این فعال محیط زیست با بیان اینکه برای تردد وسایل نقلیه، افراد بومی و محلی، گله‌های گوسفند و… نیز درهای بزرگ‌تری در طرح جانمایی می‌گردد که با فشار دادن کلید سبز جنب آن توسط انسان قابل باز شدن بوده که به شکل خودکار چند دقیقه بعد بسته می‌گردد بدین وسیله علاوه بر امکان تردد انسان این درهای تعبیه شده باز نمی‌مانند، ابراز داشت: تأمین انرژی لازم نیز از طریق پنل‌های خورشیدی به راحتی امکان پذیر است.

ولیان گفت: الگوی طراحی سپر حفاظتی یوزها بر اساس دیواره سلولی موجودات زنده که دارای دو لایه و روش‌های متفاوت تبادل مواد است انجام گرفته با این تفاوت که متأسفانه نمی‌توان آن را برای تمام عرصه وسیع توران با توجه به اهمیتی که به محیط زیست و ارزش آن در کشورمان وجود دارد اجرایی و عملیاتی نمود.