کاروانسرای نیستانک

کاروانسرای نیستانک در روستای نیستانک در ۳۰ کیلومتری جاده نایین به اردستان در استان اصفهان واقع شده است. این کاروانسرای تاریخی به‌ عنوان یکی از زیباترین کاروانسراهای دوران قاجار به شمار می ‌رود. بنای این کاروانسرا بصورت چهار ضلعی از بیرون و به‌ صورت هشت ضلعی در حیاط است. این اثر در تاریخ ۲۸ اسفند ۱۳۸۵ با شمارهٔ ثبت ۱۸۷۷۳ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌ است.

کاروانسرای نیستانک از آثار با شکوه و نفیس عهد قاجار است که متناسب با شرایط اقلیمی منطقه و طبیعت کویری آن ساخته شده است. این بنا توسط یک تاجر یزدی به نام کلاهدوز بنا گردیده است. طراح این بنا شاید به دلیل امنیت این منطقه برج را در بنا منظور نکرده و در انتهای اضلاع چپ و راست ورودی دو تخت گاهی دایره ساخته شده که محلی برای فروشندگان روستایی بوده است. دو ردیف صفه در دو سوی دروازه ورودی جای گرفته، جمعا چهارده صفه برای استراحت ساخته شده که در هر کدام از آنها بخاری دیواری و طاقچه تعبیه شده است. درون همه صفه های بیرون این کاروانسرا و در یک جهت طاق نماهایی به چشم می خورد که بالای آن مثلثی شکل است که سمت قبله را می نمایاند.

سقف گنبدی شکل ورودی با آجرهای لعابی به محوطه هشتی عمقی زیبا و با شکوه بخشیده است. در معماری سنتی ایران بخصوص در مناطق گرمسیر ورودی به فضای داخلی نیازمند به یک فیلتر به عنوان کاهش دهنده گرما و نور شدید بیرون بوده و این عمل را با ساخت هشتی ها انجام می دادند. درون صفه ای در درون حیاط دو درگاه به چشم می آید یکی راه به پشت بام و دیگری به حیاط خلوت دارد که قرینه این ترکیب در سمت دیگر حیاط نیز وجود دارد. پوشش پشت بام به طور کلی آجری بوده است. بادگیرهای بام که راه حیاط خلوت دارند برای خنک کردن اتاقها در مناطق گرمسیر بوده و دو حیاط خلوت به صورت هشت ضلعی در دو سوی هشتی ساخته شده اند.

نمای کلی کاروانسرا مستطیل است اما حیاط به صورت هشت ضلعی است که ورودی اتاقها، شاهنشین ها و دهانه اصطبلها را به هم متصل می کند. سکوی بارانداز مدور در مرکز حیاط کاربردی برای خوابیدن در شب داشته است. سقفها به صورت چهار بخشی ساخته شده و تزیینات آجری بر بالای ایوان و ایوانچه ها متفاوت هستند.

در یک قسمت از این بنا در دو سمت ورودی اصلی محوطه ای اختصاصی جهت بزرگان و حاکمان تعبیه شده است که کاملا” خصوصی بوده و دارای چندین اتاق و بادگیر است و از بخشهای تابستانی و زمستانی تشکیل شده است. نمای دیوارهای صحن نیز با آجر، نماکاری شده و جرزهای آن درپائین به صورت نیم دایره و در بالا به صورت صاف دیده می شود.

نحوه دسترسی

آدرس :شهرستان نائین، بخش انارک، دهستان چوپانان، بافت تاریخی روستای نیستانک